Op 26 oktober 2023 publiceerden wij verschillende posters over Shell, waarin we een spotlight zetten op de negatieve gevolgen van Shells bedrijfsvoering op mensen, milieu en klimaat. Wij vragen hiermee aandacht voor bijvoorbeeld het feit dat Shell al in de jaren 70 wist dat hun producten bijdragen aan levensgevaarlijke klimaatverandering, maar desondanks hun olie- en gasproductie blijft opschroeven. En dat Shell enorme winsten heeft gemaakt met de gaswinning in Groningen, terwijl aardbevingen het leven van veel Groningers kapot maakt en compensatie nog steeds op zich laat wachten. Ook hebben we de spotlight gezet op de executie van negen activisten in Nigeria in 1995: de Ogoni 9.
Deze laatste poster schoot Shell in het verkeerde keelgat. Zij vinden dat wij met deze poster een grens hebben overschreden, en eisen dat wij deze poster verwijderen. Dit gaan wij niet doen. Hieronder geven wij onze toelichting.
Deze posters zijn gemaakt in reactie op Shells nieuwe marketingcampagne waarin zij hun groene activiteiten promoten, ondanks dat die slechts een miniem deel vormen van al hun activiteiten. Shell lanceerde die campagne in dezelfde week waarin ook bekend werd dat ze hun groene afdeling afschalen. [1] Met onze posters willen wij het grotere verhaal vertellen over de gevolgen van tientallen jaren fossiele brandstoffen oppompen.
Hierbij is het belangrijk om niet alleen te vertellen over de klimaatcrisis, maar ook over de gevolgen voor de lokale bevolking als een groot internationaal bedrijf olie en gas gaat winnen op de plek waar je woont, zoals in Ogoniland in Nigeria. Nadat Shell hier eind jaren 50 begon met olie oppompen, raakte het land zo ernstig vervuild [2,3, 4] dat de Ogoni er niet meer veilig konden leven. Dit leidde tot grootschalige vreedzame protesten die hardhandig werden neergeslagen door het regime [5,6]. Uiteindelijk werden in 1995 negen vooraanstaande milieuactivisten – de Ogoni 9 – ter dood veroordeeld door een militair tribunaal en opgehangen. Deze zaak werd gezien als een schijnvertoning en leidde internationaal tot grote verontwaardiging en ophef. Pas daags voor de executie, en onder grote internationale druk, sprak Shell zich uit tegen de executie [7,8].
De betrokkenheid van Shell bij mensenrechtenschendingen en vervuiling in Nigeria is uitgebreid gedocumenteerd door organisaties als Amnesty International [9,10], UNEP [11], Friends of the Earth [12], Human Rights Watch [13], en in diverse gerenommeerde media [14]. Shell is in 2021 in een rechtszaak aansprakelijk bevonden voor de olievervuiling als gevolg van lekkages en veroordeeld tot het betalen van schadevergoedingen aan lokale boeren [15]. Ondertussen waren er in 2020 en 2021 meer dan 800 nieuwe lekkages [16].
Shell suggereert dat wij op de poster over de Ogoni 9 zeggen dat Shell “verantwoordelijk is voor de moord op 9 Nigeriaanse activisten en daarmee een mensenrechtenschending heeft gepleegd”. Dit is niet wat wij zeggen en dat staat ook niet op de poster. Om ieder misverstand hierover weg te nemen hebben we de tekst naast de Qr-code aangepast en is de webpagina van Amnesty, waarnaar verwezen wordt, aangevuld met de meest recente informatie.
We zien het als onze morele plicht om het verhaal over de Ogoni 9, dat tot op de dag van vandaag grote gevolgen heeft voor nabestaanden en Ogoniland, te blijven vertellen. De veroordeling en executie van de Ogoni 9 vond plaats in een context van enorme belangen waarin Shell een zeer machtige en invloedrijke partij was die nauwe banden onderhield met het militaire regime [17,18]. De lokale bevolking profiteerde op geen enkele manier van de olie, sterker nog, zij werd geconfronteerd met enorme vervuiling, ziekte, armoede en gruwelijk geweld. Daartegen kwamen zij in het verweer. Er werden protesten gevoerd tegen Shell én tegen het Nigeriaanse regime. En de executies van de Ogoni 9 worden gezien als een directe reactie van het Nigeriaanse regime om die protesten tegen Shell en het regime neer te slaan. Shell stond centraal in dit conflict tussen de bevolking en het militaire regime. Wij vinden daarom dat Shell een zeer kwalijke rol heeft gespeeld in de gebeurtenissen rondom de executie van de Ogoni 9. Als Shell bijvoorbeeld verantwoordelijkheid had genomen voor de vervuiling en de schoonmaak daarvan, de winst had gedeeld met de bevolking, of druk had gezet op het Nigeriaanse regime, dan had dit verhaal anders kunnen aflopen.
In 2009 trof Shell een schikking in een Amerikaanse rechtszaak die was aangespannen door enkele nabestaanden van de Ogoni 9 voor 15,5 miljoen dollar [19, 20]. In een andere rechtszaak die vorig jaar tot een vonnis kwam, oordeelde de Nederlandse rechter dat niet bewezen kon worden dat Shell medeplichtig was aan de mensenrechtenschendingen van het Nigeriaanse regime tegen (vier van de) Ogoni 9. Dat geen aansprakelijkheid vastgesteld kan worden, betekent echter niet dat Shell niet een van de hoofdrolspelers is in het verhaal. Esther Kiobel, de weduwe van Barinem Kiobel, een van de Ogoni 9, sprak daarover de volgende woorden in de rechtszaak in Den Haag:
‘Shell came into my life to take the best crown l ever wore off my head. Shell came into my life to make me a poverty-stricken widow with all my businesses shut down. Shell came into my life to make me a refugee living in harsh conditions before l came to the United States through a refugee programme and now I am a citizen.
The abuses my family and l went through are such an awful experience that has left us traumatised to date without help. We all have lived with so much pain and agony, but rather than giving up, the thought of how ruthlessly my husband was killed… has spurred me to remain resilient in my fight for justice.’
We laten ons niet monddood maken door Shell. We zullen blijven spreken over de rol van Shell bij de mensenrechtenschendingen in Nigeria en over de onrechtmatige veroordeling en executie van deze negen mannen. We hebben daarom aanvullende posters gemaakt die de gruwelijke gevolgen van de oliewinning voor de mensen in Nigeria laten zien, terwijl Shell er met de winst vandoor is.
Shell zet graag de spotlight op hun groene nevenactiviteiten. Wij willen het hebben over Shells ware gezicht. Want zoals Ken Saro-Wiwa (schrijver, dichter en een van de Ogoni 9) zei [21]: “Silence would be treason.”
Bekijk de nieuwe posters die wij hebben gemaakt en lees verder.
bronnen:
1 https://www.nrc.nl/nieuws/2023/10/26/shell-schrapt-200-banen-in-tak-voor-duurzame-energie-a4178591
2 https://hir.harvard.edu/bathing-our-bodies-in-soot/
4 https://wedocs.unep.org/handle/20.500.11822/7947;jsessionid=73C2F76DBD64D265CB4B70E4EA98E4A6
5 https://www.amnesty.org/en/documents/AFR44/7393/2017/en/
6 Feit 2.12 uit het vonnis van de rechtszaak van vier weduwen tegen Shell: https://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBDHA:2019:4233
7 https://www.nrc.nl/nieuws/1995/11/02/shell-geen-actie-tegen-nigeria-7286693-a599062
9 https://www.amnesty.nl/nigeria-ogoni-negen
10 https://www.amnesty.nl/actueel/shell-betrokken-bij-moord-verkrachting-en-marteling-in-nigeria
11 https://wedocs.unep.org/handle/20.500.11822/7947;jsessionid=73C2F76DBD64D265CB4B70E4EA98E4A6
12 https://www.foei.org/a-journey-through-the-oil-spills-of-ogoniland/
13 https://www.hrw.org/reports/1995/Nigeria.htm
14 https://www.aljazeera.com/features/2022/12/21/timeline-oil-spills-in-nigerias-ogoniland
17 https://www.amnesty.org/en/documents/AFR44/7393/2017/en/
18 https://www.nytimes.com/1996/02/13/world/blood-and-oil-a-special-report-after-nigeria-represses-shell-defends-its-record.html
19 https://www.theguardian.com/world/2009/jun/08/nigeria-usa
21 https://www.theguardian.com/world/2011/oct/03/shell-oil-paid-nigerian-military
22 https://www.nrc.nl/nieuws/1995/11/02/shell-geen-actie-tegen-nigeria-7286693-a599062
25 https://uitspraken.rechtspraak.nl/#!/details?id=ECLI:NL:RBDHA:2019:4233
26 https://www.theguardian.com/world/2009/jun/08/nigeria-usa
27 Gedicht Keep Out Of Prison (p. 159), uit boek Silence would be treason – Last writings of Ken Saro-Wiwa’.