Ilham Rawoot heeft een druk programma tijdens haar verblijf in Nederland. Ze bezoekt bijeenkomsten met klimaatactivisten, ze praat met parlementsleden en met vertegenwoordigers van ING en andere banken en ze geeft lezingen. Haar boodschap is helder: Nederlandse banken moeten zo snel mogelijk stoppen met het financieren van bedrijven die gas winnen in Mozambique.
‘Ik werk voor Justiça Ambiental/Friends of the Earth Mozambique. Wij houden ons bezig met de ongecontroleerde en onhoudbare economische ontwikkelingen in Mozambique en de impact daarvan op mensen, klimaat en het milieu. Activisten en journalisten die zich uitspreken tegen de gasprojecten worden gearresteerd. Juist daarom is het zo belangrijk dat mensen uit andere landen hun stem laten horen. Bovendien worden de gasprojecten geleid door buitenlandse bedrijven, die gefinancierd worden door buitenlandse banken zoals ING. Er gaat dus Nederlands geld naartoe, en daarom roepen wij ook Nederlanders op om in actie te komen.’
Kun je kort vertellen wat er aan de hand is in Mozambique?
‘De gasindustrie in Mozambique is enorm aan het groeien. TotalEnergies, ExxonMobil en Eni willen samen met andere fossiele bedrijven drie projecten starten om gas te winnen voor de kust van de provincie Cabo Delgado. Omdat de gaswinning op zee zal gebeuren, beweren de bedrijven dat ze niet verantwoordelijk zijn voor de gevolgen aan land. Maar ondertussen worden de levens van de lokale bevolking verwoest.
De gaswinning voor deze projecten is nog niet begonnen, maar nu al hebben ruim 550 gezinnen gedwongen moeten verhuizen. Hun dorpen zijn van de kaart geveegd omdat ze in de weg lagen voor het Afungi LNG Park, waar allerlei faciliteiten komen die nodig zijn voor de gasindustrie.
De gezinnen zijn verplaatst naar een ander dorp dat meer dan tien kilometer van de kust vandaan ligt en ver weg van hun landbouwgrond, terwijl de meeste mensen voor hun inkomsten afhankelijk waren van de visserij en landbouw. En het nieuwe stuk land dat ze hebben gekregen om eten op te verbouwen, is vele malen kleiner dan wat ze hadden. Ze konden daardoor niet meer zelf in hun levensonderhoud voorzien en veel gezinnen werden afhankelijk van voedselhulp. TotalEnergies betaalde dat, maar inmiddels is die voedselhulp ook weer gestopt en wonen veel mensen in een vluchtelingenkamp.’
“Nu al hebben ruim 550 gezinnen gedwongen moeten verhuizen.”
Afungi Total LNG Project in Mozambique
Wat heftig zeg! Waarom kwamen ze daar terecht?
‘Sommigen omdat dat de enige plek is waar ze nog voedselhulp kunnen krijgen, anderen als gevolg van het geweld in Cabo Delgado. Veel mensen daar leven al jaren in armoede en voelen zich achtergesteld door de regering van Mozambique. Ook de plannen voor de gasprojecten hebben daaraan bijgedragen. Dat is een goede voedingsbodem voor extremisme. De regering zegt dat de spanningen met religie te maken hebben. Maar dat is niet het hele verhaal. Het is een ingewikkelde situatie en allerlei factoren spelen mee, waaronder gasprojecten zoals deze. In vier jaar tijd hebben de rebellen bijna drieduizend mensen vermoord en nog veel meer mensen zijn gewond geraakt of gevlucht. De overheid antwoordde door het leger uit te rukken – die ook mensenrechten schenden – en paramilitaire groepen, en nu is het Rwandese leger aanwezig.
In maart 2021, na een grote aanval op het plaatsje Palma, heeft TotalEnergies de ontwikkeling van hun gasproject stilgelegd. Maar ondanks dat het conflict nog niet is opgelost, wil TotalEnergies mogelijk later dit jaar weer verder gaan met bouwen.’
De directe gevolgen voor de lokale bevolking zijn dus al rampzalig, en dan heb je het nog niet eens gehad over de uitstoot van broeikasgassen bij de productie en gebruik van het gas. Wat is de impact van deze gasprojecten op de klimaatcrisis?
‘De gasbedrijven gebruiken een incompleet onderzoek om te kunnen zeggen dat het wel meevalt. Maar nieuw onderzoek laat zien dat de jaarlijkse broeikasgasuitstoot door de projecten uit Mozambique net zo groot zal zijn als de uitstoot van alle vliegvelden van Europa bij elkaar. Juist voor een land als Mozambique is het rampzalig als al die extra uitstoot in de lucht komt, want de mensen daar hebben nu al te maken met extreme droogte, overstromingen en tropische stormen die veroorzaakt worden door klimaatverandering.
“De jaarlijkse broeikasgasuitstoot door de projecten uit Mozambique zal net zo groot zijn als de uitstoot van alle vliegvelden van Europa bij elkaar.”
Vorig jaar heeft een rechter in Groot-Brittannië dan ook gezegd dat de Britse financiering van een van de projecten illegaal is, onder andere omdat het niet voldoet aan de voorwaarden van het klimaatakkoord van Parijs. De regering van Mozambique en andere overheden die zich met de gasprojecten bezighouden zijn behoorlijk bang geworden van dat signaal. Dat geeft me wat hoop.’
Je roept ook ons in Nederland op om in actie te komen, bijvoorbeeld door de ING-bank aan te spreken op haar financieel beleid. Hoe is ING betrokken bij de gasbedrijven die in Mozambique actief zijn?
‘ING financiert Eni en TotalEnergies, twee van de bedrijven die de projecten leiden. Net als andere investeerders komen ze met een heleboel smoesjes. ING zegt bijvoorbeeld: we doen geen projectfinanciering meer. Nee, maar ze investeren wel in de bedrijven die de projecten in Mozambique uitvoeren, dus dat komt uiteindelijk op hetzelfde neer.
“Het terugtrekken van je geld is de enige manier om fossiele bedrijven te dwingen om te veranderen.”
Banken schuiven de schuld ook af op hun klanten, dus Eni en TotalEnergies. Maar zonder geld komen deze projecten niet van de grond. En ook niet zonder de aannemers die de fabriek bouwen en bedrijven die het gas kopen. Iedereen wijst naar elkaar, maar uiteindelijk is iedereen medeplichtig. Neem dan ook je verantwoordelijkheid! Maar dat wil niemand.
Als één bank zich terugtrekt, dan is dat slecht voor de reputatie van Eni en TotalEnergies. Het terugtrekken van je geld is de enige manier om fossiele bedrijven te dwingen om te veranderen. En als je kijkt naar wat er in Mozambique gebeurt: als de situatie daar nog niet erg genoeg is voor financiers om zich terug te trekken, dan weet ik het ook niet meer.’
Hoe zou de energiesector in Mozambique er wél uit moeten zien volgens jou?
‘Het gas uit Mozambique is nu bestemd voor het buitenland. De regering en de bedrijven beloven dat het geld welvaart zal brengen voor de inwoners, maar de geschiedenis leert dat dat met zulke projecten van buitenlandse multinationals zelden gebeurt. Het zijn met name de bedrijven die eraan verdienen, terwijl de regering van Mozambique hoopt dat ze met deze projecten winst kunnen maken om schulden af te lossen bij Westerse overheden. Deze schulden stammen soms nog uit de koloniale tijd. En er is enorm veel corruptie, waardoor ook de winst die Mozambique wél maakt niet terechtkomt bij de plaatselijke bevolking. Ondertussen heeft maar dertig procent van de inwoners van Mozambique toegang tot elektriciteit en leven de meeste mensen in armoede.
Mensen vragen ons soms: als we nou investeren in hernieuwbare energie in plaats van in gas, is het dan goed? Ja, dat is goed, maar dat is op zichzelf niet genoeg. Je kunt een windpark neerzetten, maar dan kun je nog steeds mensen van hun land verjagen en belasting ontwijken zoals Eni en TotalEnergies dat doen. Het hele systeem met buitenlandse investeringen moet anders. De inwoners van Mozambique moeten zelf eigenaar zijn van hun energievoorzieningen. De energievoorziening moet op kleine schaal geregeld worden én moet gericht zijn op wat de gemeenschap zelf nodig heeft.
“Het hele systeem met buitenlandse investeringen moet anders. De inwoners van Mozambique moeten zelf eigenaar zijn van hun energievoorzieningen.”
Maar voordat het zover is, is er nog een lange weg te gaan. Gelukkig beginnen steeds meer mensen en investeerders te zien wat er aan de hand is, en zijn er internationaal meer mensen die voor Mozambique opstaan. Ik merk dat in geïndustrialiseerde landen steeds meer mensen met klimaatactie bezig zijn. We hebben het echt nodig dat mensen protesteren. Alleen zo kunnen we de gasprojecten stoppen en werken aan een duurzame energiesector voor Mozambique.’
Kom in actie om ING’s financiering van fossiele bedrijven wereldwijd te stoppen. Roep jouw werkgever, favoriete museum of vereniging op ING aan te spreken op hun fossiele financiering. Bekijk de toolbox om te zien waar je kunt beginnen.