Lieve mensen, activisten, mede-strijders, bondgenoten, partners, collega’s, vrienden in de beweging en ver daarbuiten,

Wat heb ik een mooie reis met jullie mogen beleven. Het is met een hart vol dankbaarheid, verdriet en trots dat ik deze brief schrijf. Graag deel ik met jullie dat het tijd is dat ik afscheid ga nemen van Fossielvrij NL.

De organisatie is toe aan een volgende fase, met nieuw leiderschap en nieuwe energie. En voor mij is de tijd gekomen voor een nieuw hoofdstuk. Het is niet makkelijk geweest om tot deze conclusie te komen. In deze brief deel ik een stukje geschiedenis van de beweging, kijk ik terug op elf jaar Fossielvrij en neem jullie mee in de hoogtepunten van mijn reis bij deze bijzondere beweging.

Wat in 2013 begon met een aantal studentengroepen en wat vrijwilligers, is uitgegroeid tot een krachtige organisatie die indrukwekkende successen boekt in het hart van de Nederlandse klimaatbeweging. Een organisatie die op de schouders van reuzen staat, die altijd heeft geleerd van en heeft voortgebouwd op het inspirerende werk van velen die voor ons zijn gekomen in de wereldwijde beweging voor klimaatrechtvaardigheid. Van inheemse leiders die strijden voor het recht op schoon drinkwater en tegen de vervuiling van hun land, tot en met lokale actiegroepen in Nederland en de wereldwijde klimaatorganisatie 350.org.

Van de Verenigde Naties naar de grassroots

Het begon voor mij allemaal tijdens mijn studie in 2004, toen ik leerde over de ernst van de klimaatcrisis. In de collegebanken van mijn studie Milieu-Maatschappijwetenschappen in Utrecht kreeg ik een veelvoud aan wereldcrises voorgeschoteld. Exponentiële grafieken over ontbossing, vervuiling en bevolkingsgroei lieten zien dat we op een enorme ramp afkoersen. Het was een schok voor mij. Ik had geen idee van de schaal, de ernst en de onrechtvaardigheid van deze problemen. Ik had er niks over gehoord in de media, en amper iets over meegekregen tijdens mijn middelbareschooltijd.

Toen ik in 2011 bezig was met het afronden van mijn Master Internationale Ontwikkelingsstudies in Wageningen, zag ik een vacature voor VN-Jongerenvertegenwoordiger Duurzame Ontwikkeling. Ik dacht gelijk: dit is dé kans om op het wereldtoneel bij de Verenigde Naties (VN) de crises op te lossen waarover ik geleerd had. Ik werd geselecteerd en mocht twee jaar lang op het hoogste niveau meepraten over het aanpakken van de klimaatcrisis. Een plek waarvan ik van te voren dacht dat ze daadwerkelijk met serieuze oplossingen bezig waren. Niets was minder waar. Weer een enorme schok.

Ik trof een trage groep onderhandelaars die druk bezig waren hun eigenbelang te verdedigen. Tijdens die twee jaar werd het mij duidelijk dat we voor het aanpakken van de klimaatcrisis niet bij het hoogste niveau van de VN moeten zijn. Ik realiseerde me steeds meer: als we niet van overheden kunnen verwachten dat ze de leiding nemen op de meest urgente problemen van onze tijd, dan moet het van ons komen. Van mensen zoals jij en ik. Dan moeten we zelf de leiding nemen, macht opbouwen en zorgen dat het belang van ons allemaal luider doorklinkt dan het belang van een groep aandeelhouders en CEO’s van de bedrijven die aan de basis staan van dit probleem: de fossiele industrie.

Hoewel ik de klimaatcrisis helaas niet had kunnen afwenden in mijn periode als jongerenvertegenwoordiger, werden mijn collega Ralien Bekkers en ik – dankzij onze ludieke acties als ‘ladies in red’– wel een bekend gezicht in de duurzaamheidswereld. Toen Urgenda-directeur Marjan Minnesma een veelbelovende jongerenbeweging (de Fossil Free beweging) zag opstaan in de Verenigde Staten, dacht zij dan ook aan Ralien en mij om samen deze acties naar Nederland te brengen.

De start van de Fossielvrij-beweging

In de zomer van 2012 kwam een rapport uit over de Carbon Bubble. Een Engelse denktank berekende dat jaar de hoeveelheid CO2 die de fossiele industrie – bedrijven zoals Shell, ExxonMobil en Total – samen van plan waren om uit te stoten. Tegelijkertijd werd ons ‘carbon budget’ duidelijk: de hoeveelheid CO2 die we nog konden uitstoten om binnen de grenzen van een leefbare aarde te blijven. Het resultaat was schokkend. De fossiele bedrijven waren van plan vijf keer zoveel olie, kolen en gas op te boren dan mogelijk is om binnen die grenzen van een leefbare aarde te blijven. Voeg daar de macht van deze bedrijven aan toe en je hebt een giftige cocktail van macht, kapitalisme en fatale vervuiling voor de mensheid.

Gelukkig was daar de Amerikaanse auteur, activist en medeoprichter van 350.org Bill McKibben: hij zag in deze beangstigende uitkomsten een kans voor de klimaatbeweging. Hij werd geïnspireerd door de anti-apartheidsbeweging van de jaren ‘70.  Toen speelden de universiteitsstudenten in de VS een interessante rol in solidariteit met een krachtige beweging in Zuid Afrika. Zij riepen hun universiteit op om de financiële banden te verbreken met bedrijven in Zuid-Afrika vanwege het apartheidsregime. Deze studenten trokken een morele grens. Ze schreven brieven, voerden actie en overtuigden hun universiteitsbesturen om zich uit te spreken tegen de onrechtvaardigheid in Zuid-Afrika. Met succes. Deze beweging verspreidde zich door de hele VS en vormde een krachtig signaal dat heeft bijgedragen aan het einde van het apartheidsregime.

Dit idee werd door 350.org toegepast op de fossiele industrie. Opnieuw werd er een morele grens getrokken: we accepteren niet langer dat onze universiteiten investeren in fossiele bedrijven die hun winsten verkiezen boven een leefbare planeet. Op verschillende universiteiten in de VS startten studenten campagnes en acties om hun instelling op te roepen hun banden met de fossiele industrie te verbreken. Al snel verspreidde deze ‘Fossil Free Divestment’-beweging zich; eerst in de VS, maar later ook in Europa, Australië en Nieuw-Zeeland.

Onze moederorganisatie: 350.org

Het was 2008 toen een groep studenten in de VS samen met hun docent Bill McKibben iets belangrijks opmerkten. Zij zagen dat de klimaatcrisis de belangrijkste uitdaging was waar de mensheid mee te maken had. Tegelijkertijd was politieke actie op dit onderwerp helemaal stil gevallen. Ook zagen ze geen zichtbare beweging van mensen die hun zorgen over dit probleem uiten en de urgentie ervan over brachten aan de politiek.

Dus begonnen zij deze beweging zélf te organiseren, met wereldwijde ‘days of action’. Ze verdeelden de werelddelen onderling, lanceerden een website, prikten een datum en nodigden mensen en groepen overal ter wereld uit om zichtbare, creatieve acties te organiseren die dag met het getal 350.

Dat getal staat voor de wetenschappelijk bepaalde, veilige concentratie CO2 in de atmosfeer: 350 ppm (parts per million, deeltjes per miljoen). De gedachte was toen: Als we zo zichtbaar en duidelijk mogelijk dit getal communiceren via acties wereldwijd, dan zal de politiek daar naar luisteren. De actiedag vond plaats op 24 oktober 2009, vlak voor de klimaattop COP15 in Kopenhagen. Het werd een overdonderend succes. Op alle continenten, in meer dan 181 landen werd actie gevoerd. Maar: politieke actie in Kopenhagen bleef uit en dat was een enorme teleurstelling. Oftewel, meer werk aan de winkel en de klimaatorganisatie 350.org was een feit.

Het ontstaan van Fossielvrij NL

Vanaf begin 2013 was ik samen met Marjan Minnesma en een aantal studenten aan de slag gegaan om deze divestmentcampagne naar Nederland te brengen. Toen er een vacature vanuit 350.org voorbij kwam om deze Fossielvrij-campagne verder uit te bouwen met een team collega’s in Europa, greep ik deze kans dan ook met beide handen aan. 

Met een netwerk van betrokken, bevlogen vrijwilligers begon ik aan een ambitieuze reis: het doorbreken van de macht van een van de grootste, meest invloedrijke en verwoestende industrieën van de planeet, de fossiele industrie. Hoe? Door het bouwen van een krachtige burgerbeweging met slimme, gerichte campagnes om rechtvaardig klimaatbeleid af te dwingen. En gewapend met een aantal belangrijke ingrediënten: de consensus in de klimaatwetenschap, onze liefde voor de planeet, onze strijdbaarheid voor rechtvaardigheid en de wetenschap dat burgerbewegingen de geschiedenis kunnen veranderen. 

We begonnen met een aantal acties en campagnes op universiteiten. Eind 2013 lanceerden we de Fossielvrij-beweging officieel op de Vrije Universiteit Amsterdam met Bill McKibben. En vanaf 2014 werden onze campagnes en acties steeds serieuzer. We schreven een brief naar het pensioenfonds ABP en startten de ABP Fossielvrij-campagne samen met pensioendeelnemers. We richtten ons op ambtenaren, leraren en andere deelnemers die verplicht hun pensioenbijdrage moesten afstaan aan het ABP. En daarmee hun geld onvrijwillig investeerden in de verwoestende fossiele industrie. Toen onze petitie de mijlpaal van 10.000 handtekeningen bereikte, kwamen we bij Nieuwsuur en maakte VPRO Tegenlicht een documentaire over ons. Binnen een jaar na de lancering van onze campagne liet ABP in 2015 weten dat hun denken op dit gebied dankzij onze druk werd versneld; ze besloten hun CO2-voetafdruk met 25% te verminderen binnen vijf jaar. Een mooi begin, maar ze bleven investeren in de fossiele industrie.

Tegelijkertijd pleitte ik er binnen 350.org voor om Fossielvrij als officiële, lokale aftakking te registreren in Nederland. Ik wilde een solide organisatorische basis, omdat we een van de meest ambitieuze doelen ter wereld nastreven: het doorbreken van de macht van de fossiele industrie. Daarbij vond ik het belangrijk dat ons werk niet enkel en alleen van een contract met mij afhankelijk zou zijn. Oftewel: de beweging moest ook zonder mij door kunnen gaan. 

Het lukte in 2016: op mijn 30ste verjaardag zat ik met een taartje bij de notaris en werd de “Stichting ter bevordering van de Fossielvrij-beweging” een feit. Al die tijd was ik de enige betaalde kracht geweest, omringd door een netwerk van enorm gedreven, getalenteerde, betrokken vrijwilligers. We organiseerden krachtige lokale acties en waren onderdeel van wereldwijde mobilisaties.  

Fossielvrij: groei en successen!

Na een aantal jaar succesvol campagnevoeren waren we in 2018 totaal verrast toen we een financiële bijdrage van de Nationale Postcode Loterij kregen. Dat voelde als een enorme steun in de rug voor ons werk en zorgde ervoor dat we gedurende drie jaar onze organisatie konden verstevigen en verder uitbouwen. En voor mij was het een enorme opluchting. Want na al die tijd als enige betaalde kracht, snakte ik naar collega’s om het werk te kunnen verdelen en sparringpartners om plannen mee uit te denken en bespreken. Het team van betaalde krachten werd uitgebreid tot vijf personen in 2020.

In die jaren waren het vooral de lokale en thematische Fossielvrij-initiatieven die bijzondere successen boekten. In 2018 verbrak het Van Gogh Museum hun sponsorrelatie met Shell na de creatieve performances van Fossil Free Culture. Ook weerde de gemeente Den Haag het kindermarketing festival Generation Discover na de strategische acties van Fossielvrij Onderwijs. In 2019 mobiliseerden we samen met Fridays for Future en andere groepen 35.000 mensen tijdens de Klimaatstaking in Den Haag. En in 2020 besloot de gemeente Amsterdam als eerste stad ter wereld fossiele reclame te weren na acties van Reclame Fossielvrij. Over de hele wereld gingen geluiden op om het Amsterdamse voorbeeld te volgen.

Het waren historische mijlpalen en het ging goed met Fossielvrij NL. Tot we eind 2020 te horen kregen dat er geen vervolgfinanciering kwam. Midden in de coronacrisis kregen wij dus te maken met een financiële crisis en moesten we met een afgeslankt team van drie personen door. Gelukkig konden we na een succesvolle crowdfunding – met gulle giften en een fietstocht waarbij ik heel Nederland doorkruisde, langs alle lokale Fossielvrij-initiatieven – weer door. 

ABP Fossielvrij

2021 werd een bijzonder jaar. Na een strategieproces met ons netwerk besloten we alle focus van Fossielvrij NL te gaan richten op een van de grootste financiële instellingen ter wereld: pensioenfonds ABP. We stelden een ABP fossielvrij campaigner aan, en ondersteunden talloze initiatieven van pensioendeelnemers. Onze strategie was om lokale campagnes op te zetten zodat universiteitsbesturen, burgemeesters en waterschapsbestuurders zich zouden uitspreken voor een fossielvrij ABP namens hun medewerkers. Met succes, dankzij de tomeloze inzet van deze deelnemers spraken verschillende publieke instellingen zich uit: van de burgemeester van Amsterdam tot het College van Bestuur van de Universiteit van Maastricht, van duizenden waterschappers tot de Rijksambtenaren die meer dan 3.500 handtekeningen ophaalden voor een fossielvrij pensioen. De campagne kreeg enorm veel momentum toen een breed scala aan groepen ook hun pijlen op ABP richtten: niet alleen pensioendeelnemers, maar ook klimaatactivisten van Fridays for Future, Scientists4Future NL, BothENDS, Extinction Rebellion, Greenpeace, Groen Pensioen, de FNV en vele anderen. Toch kwam er nog geen reactie van het pensioenfonds.

De campagne kwam in de volgende fase: tijdens een grote demonstratie voor ABP’s hoofdkantoor in juni 2021, kondigden we ons voornemen aan om een rechtszaak te starten. Tegelijkertijd bezetten verschillende pensioendeelnemers, aangesloten bij Extinction Rebellion, de lobby van hun eigen pensioenfonds. Ook ik deed voor het eerst in mijn leven mee aan een actie van burgerlijke ongehoorzaamheid en bleef zitten in de lobby van ABP in Heerlen toen de politie ons vroeg te vertrekken. Ik belandde in een politiecel, maar gelukkig lukte het mijn mede-activisten om me daar na een avond weer uit te praten.

Enkele maanden later behaalden we ons grootste succes ooit: na een campagne van zeven jaar kondigde het ABP in oktober 2021 aan onze eisen in te willigen. Ze zouden binnen 1,5 jaar hun 15 miljard euro aan investeringen in kolen, olie en gas verkopen! Dit was een enorme overwinning van de hele beweging. Een besluit met enorme impact in de pensioensector, zowel nationaal als internationaal. Ineens was de vraag niet meer ‘Waarom zou je uit fossiel moeten stappen?’, maar ‘Waarom investeer je nog in fossiel?’ Een nieuwe norm was gezet.

Nagenietend van dit succes,  kozen we een nieuw doelwit. Dit keer wilden we een andere sector aanpakken om een nieuwe dominosteen om te gooien. Daarom was het de beurt aan de bankensector en kozen we ervoor om onze pijlen te richten op ING, de grootste Nederlandse financier van fossiel. 

Vanaf 2022 groeide de organisatie weer en zo ook onze campagnes. Samen met Reclame Fossielvrij en gesteund door ClientEarth begonnen – en wonnen! – we een rechtszaak tegen KLM’s greenwashing. En we startten een nieuwe campagne tegen de uitbreiding van de LNG-terminal Gate in Rotterdam. Ook speelden we een belangrijke rol in de organisatie van de grootste klimaatmars ooit, die afgelopen november ruim 85.000 mensen op de been bracht en in mei de Amsterdamse Zuidas overspoelde met people power.

Dankbaarheid, verdriet en trots

Het is een enorme eer geweest om deze organisatie te mogen opzetten, leiden en mee te mogen maken. Het was een indrukwekkende reis met veel successen, emotionele momenten en een netwerk waar hechte vriendschappen ontstonden. Ook waren er  lastige situaties en leermomenten. Dit afscheid is ook zo’n moeilijk moment. 

Al met al is deze hele organisatie, beweging, de strategie en de ambitie die we nastreven diep in mij verankerd geraakt. Ik koester de contacten met de mensen waarmee ik heb mogen samenwerken, de getalenteerde vrijwilligers, de gedreven teamleden, de lieve 350-collega’s en de fijne partners. Ik heb ontzettend veel waardering en respect voor iedereen die zich inzet en ingezet heeft voor klimaatrechtvaardigheid.

De strategie die we nastreven is er een waarin ik met heel mijn wezen in geloof en het is een beweging waar ik veel van houd. Vandaar het verdriet: als je afscheid moet nemen van iets waarvan je zoveel houdt, doet dat ook pijn. Toch overheerst de dankbaarheid dat ik met zoveel betrokken, inspirerende mensen deze strijd voor rechtvaardigheid heb mogen voeren de afgelopen jaren.

En bovendien ben ik ontzettend trots op wat we de afgelopen jaren samen bereikt hebben. De organisatie die ik op heb weten te zetten, die de basis heeft gevormd voor onze beweging om zo veel impactvolle campagnes en acties op te zetten. Van grote financiële instellingen die uit fossiel stapten tot musea die hun fossiele banden verbraken en van enorme klimaatmarsen tot het agenderen van een einde aan fossiele subsidies. Alles deden we samen.

Afscheid en een blik op de toekomst

Het is niet makkelijk geweest om tot de conclusie te komen dat het tijd voor mij is om afscheid te nemen. Toch is het tijd voor verandering, zowel voor mij als voor Fossielvrij NL. De organisatie is in vele opzichten enorm gegroeid en komt in een nieuwe fase. Het is tijd voor nieuwe energie, nieuwe inzichten en andere kwaliteiten om de organisatie te bestendigen. Ook is het gezond voor een organisatie dat leiderschap afgewisseld wordt. Zo kunnen er nieuwe wegen ingeslagen worden. 

Met ambitieuze, impactvolle campagnes zal Fossielvrij NL altijd blijven strijden voor een rechtvaardige wereld. Ik heb daar alle vertrouwen in met het huidige team van slimme, toegewijde en energieke doorzetters. En met alle plannen die op stapel liggen: niet alleen blijft de druk op ING en rond LNG onverminderd hoog, maar ook zijn de dagen geteld voor cruiseschepen en vliegtuigen op de groene lijst van de EU.  

Ik heb nog geen idee wat mijn volgende stap zal zijn. Wel weet ik dat ik uitkijk  naar een periode van bezinning, rust en reflectie. Daarvoor ga ik graag ook het gesprek aan met velen. Om samen herinneringen op te halen, maar ook om samen vooruit te kijken hoe we de uitdagingen van deze tijd het hoofd kunnen bieden.

Ook al ga ik nu weg bij Fossielvrij, ik zal altijd onderdeel blijven van dezelfde beweging. Alleen zal ik nu vanuit een andere positie iedereen blijven aanmoedigen om te blijven strijden voor rechtvaardigheid. 

We zullen elkaar nodig gaan hebben de komende tijd. Het zal niet makkelijk worden. We leven in een lastige tijd, met de meest extreemrechtse overheid ooit, het demonstratierecht dat onder druk staat en de weersextremen die met de dag toenemen. Maar ik weet dat zolang we duidelijke doelen stellen, blijven samenwerken en door blijven zetten, dan gaan we het onmogelijke mogelijk maken voor een betere wereld. Let’s go!

---

Met het vertrek van Liset zijn we op zoek naar een nieuwe directeur – zowel interim als vast. Ben of ken jij iemand die bij onze bijzondere organisatie past? Bekijk de vacatures hier.