Ondertekenaars van de Brandbrief aan het Kabinet gingen op 3 oktober opnieuw in gesprek met het kabinet over afschaffing van fossiele subsidies, deze keer met de demissionaire bewindslieden Micky Adriaansens, Rob Jetten en Marnix van Rij. Uitkomst: Er is nog steeds geen afbouwplan, en er is geen politieke bereidheid om aan de slag te gaan met het maken van afbouwscenario’s. 

Sinds het eerste overleg met Rob Jetten en Marnix van Rij op 17 augustus 2023 was het belangrijkste nieuwe element de eigen optelsom het Ministerie van Economische Zaken, een berekening die uitkwam op een bedrag tussen 39,7 en 46,4 miljard euro fossiele subsidie. Verbazing alom over de hoogte van dat bedrag, maar in Den Haag bleef het sindsdien stil.

In het gesprek van 3 oktober hebben wij daarom nogmaals aangedrongen op een alomvattend plan om snel fossiele subsidies af te schaffen. Transitiewetenschapper Derk Loorbach gaf aan dat de huidige economie niet het vertrekpunt moet zijn, maar juist de toekomstige duurzame en circulaire economie. De vragen die op tafel moeten liggen, is van welke industrie we afscheid nemen, en hoe we komen tot de nieuwe industrie. Er zijn enorme financiële risico’s voor banken en pensioenfondsen als er te lang wordt doorgegaan met investeren in de bestaande economie. Het in stand houden van fossiele subsidies kost de samenleving veel, terwijl afschaffing juist veel kan opleveren, voor de opkomst van de duurzame en circulaire economie, maar ook gezondheidswinst, en de kans om meteen gerelateerde crises aan te pakken – zoals het verlies aan biodiversiteit. Vanuit de coalitie roepen we op om de politieke stilte te doorbreken en aan de slag te gaan met het afbouwplan. 

Daarnaast verzochten wij om een impactanalyse te maken gericht op de effecten van fossiele subsidies op de duurzame en circulaire economie. De impactanalyses die het kabinet tot nu toe heeft laten uitvoeren richten zich enkel op de bestaande, fossiele economie. Op beide verzoeken vanuit de coalitie bleef het stil. 

In de reactie van de bewindslieden benadrukten zij dat er in hun ogen al veel gebeurt. Minister Micky Adriaansens gaf aan dat het indrukwekkend is wat de Nederlandse industrie aan verduurzaming doet in vergelijking met de buurlanden. Zij verwees naar de maatwerkafspraken die ze met de 20 grootste CO2-uitstoters maakt. Zij stelt dat hiermee op dit moment 14,5 Mton CO2-besparing tot 2030 is ingeboekt, van de 16 Mton die nodig is. Het gaat hierbij echter om intentieafspraken, wat slechts de eerste stap is op weg naar bindende afspraken. In zo’n intentieafspraak staat “op hoofdlijnen de ambities, verschillende potentiële onderwerpen en doelen beschreven voor het maken van een mogelijke maatwerkafspraak in een latere fase.” Dat is toch iets anders dan een harde maatwerkafspraak. Bovendien: deze maatwerkafspraken gaan helemaal niet over de afbouw van fossiele subsidies.

(bron: https://open.overheid.nl/documenten/ronl-29c47ebdd1f57646a468c5b6735aa990440c702f/pdf)

Staatssecretaris van Rij gaf aan dat gezien de demissionaire staat van het kabinet, er geen nieuwe initiatieven rondom fossiele subsidies meer gaan komen, met uitzondering van dat wat er nu in het belastingplan staat. 

Minister Jetten verwees vooral naar de verkiezingsprogramma’s. Hij gaf aan dat de feiten die nu op tafel liggen, voldoende zijn voor de partijen om tijdens de formatie plannen op te maken. Het is volgens hem dus ook niet nodig om nu scenario’s voor afbouw van fossiele subsidies te maken. Ook sprak hij over het initiatief om met internationale collega’s een kopgroep te gaan vormen, om tijdens de internationale klimaatconferentie het voortouw te nemen voor afbouw van fossiele subsidies waar internationale afspraken over zijn (zoals bijvoorbeeld de luchtvaartsubsidies). Daarnaast hebben inmiddels negen landen bij de Nederlandse overheid opgevraagd hoe ook zij hun fossiele subsidies in kaart kunnen brengen. Rob Jetten oogstte bij ons waardering voor dit internationale pionieren, maar tegelijkertijd is het daardoor extra schrijnend dat onze klimaatminister zelf niet met een afbouwplan is gekomen. 

De bewindslieden kwamen niet met concrete toezeggingen. Dit betekent dat er nog steeds een gigantisch bedrag aan fossiele subsidies en vrijstellingen ligt. Ondanks eerdere toezeggingen vanuit het kabinet om dit af te bouwen, ligt er geen alomvattend plan om dit te doen. Er is zelfs geen bereidheid om scenario’s te ontwikkelen hoe deze fossiele subsidies kunnen worden afgebouwd. Dit is enorm teleurstellend voor een probleem dat zo’n groot obstakel is voor de transitie, en een blokkade vormt voor de gezonde, duurzame en circulaire economie van de toekomst. Zeker in het licht van de ontwrichtende klimaatcrisis, die zich voor onze ogen afspeelt. Terwijl grote groepen burgers dagelijks de straat op gaan om hun bezorgdheid te uiten, zo zal deze coalitie in gesprek blijven om zowel voor als na de verkiezingen druk te houden op de politiek om fossiele subsidies zo snel mogelijk te beëindigen.

Namens de coalitie Brandbrief aan het Kabinet (door meer dan 300 organisaties ondertekend) waren op 3 oktober 2023 bij het gesprek aanwezig:

Derk Loorbach, Drift, Erasmus Universiteit

Piet Sprengers, ASN Bank

Matthea de Jong, Tolhuistuin

Bas van Weegberg, FNV

Jan Kadijk, Dutch Green Building Council

Suzanne van Straaten, Sprinklr

Rachel Heijne, Kringloop Nederland

Juliette Mattijsen, Groene Zorg Alliantie 

Lisanne Boersma, Wise

Hiske Arts, Fossielvrij NL