In juli 2022 stapten we naar de rechter vanwege KLM’s misleidende reclames over duurzaamheid. Nu vecht KLM de ontvankelijkheid van Fossielvrij NL aan. Dat betekent dat KLM beweert dat Fossielvrij NL als partij deze zaak niet voor de rechter mag brengen. Op 20 april 2023 vindt in de rechtbank Amsterdam een zitting plaats over de ontvankelijkheid van Fossielvrij NL.
Dat onze ontvankelijkheid wordt aangevochten, is een teleurstelling. KLM zei namelijk eerder in de media dat ze juist hopen dat “een uitspraak in deze rechtszaak ons helderheid geeft hoe ons communicatiebeleid het beste in te vullen.”
Door onze ontvankelijkheid aan te vechten, duurt de zaak bovendien langer, en daar is niemand bij gebaat: wij niet, KLM niet, en het klimaat al helemaal niet.
Hieronder op een rijtje wat de belangrijkste argumenten van KLM lijken te zijn, en onze reactie daarop. Zie hier KLM’s volledige reactie.
1. Volgens KLM heeft Fossielvrij geen belang bij de zaak, omdat Fossielvrij niet representatief zou zijn en geen consumentenorganisatie is
Fossielvrij NL komt in deze rechtszaak tegen KLM op voor de belangen van Nederlanders die worden bedreigd door gevaarlijke klimaatverandering, een risico dat wordt vergroot door de reclames van KLM over duurzaam vliegen. Ruim 10.000 mensen hebben aangegeven ons in deze rechtszaak te steunen.
Onze rechtszaak is daarmee anders dan zaken waarin mensen in financiële zin gedupeerd zijn door misleidende teksten in advertenties, zoals de consumentenbond vaak voert. Maar ook de mensen waar wij in deze zaak voor opkomen worden gedupeerd: met KLM’s advertenties wordt iedereen – onder het mom van duurzaamheid – gerustgesteld om door te gaan met vliegen, terwijl hiermee de klimaatcrisis wordt verergerd. Misleiding staat dus in de weg van klimaatactie – en Fossielvrij streeft juist naar klimaatactie voor een rechtvaardige wereld.
Fossielvrij NL voert deze rechtszaak omdat misleiding over fossiele producten het klimaat schaadt. Dit werkt op twee manieren. Enerzijds is het belangrijk dat consumenten weten wat de klimaatimpact is van (de groei van) de luchtvaart, zodat zij een bewuste keuze kunnen maken in hun eigen beslissingen om al dan niet te vliegen. Fossielvrij NL is een rechtszaak tegen KLM begonnen, omdat voor individuele consumenten vliegen de snelste manier is om de aarde te verhitten. Marketing waarin consumenten worden gerustgesteld dat luchtvaartmaatschappijen de klimaatschade van vliegen aanpakken is daardoor enorm schadelijk. Als consumenten misleid worden dat zij met een gerust hart aan boord van een vliegtuig kunnen stappen, dan staat dit in de weg van klimaatbewust gedrag. Daarnaast stelt het de luchtvaartmaatschappijen in staat om hun groeiplannen voort te zetten.
Anderzijds is het belangrijk voor écht duurzame bedrijven dat claims over duurzaamheid door het grote publiek geloofd worden, zodat zij zich kunnen onderscheiden. Daarvoor is het belangrijk dat woorden als “CO-neutraal”, “duurzamer” of “bijdragen aan een duurzamere toekomst” (net zero in 2050) enkel worden gebruikt voor bedrijven die dit daadwerkelijk zijn of doen. KLM spreekt bijvoorbeeld uit dat vliegen “duurzamer” wordt, terwijl vliegen nog steeds een enorm fossiele activiteit is. Iets wat enorm vervuilend is, is niet duurzamer door het een beetje minder vervuilend te maken. Zeker niet als er nog steeds op groei wordt ingezet. Door middel van deze rechtszaak willen wij helderheid of een bedrijf als KLM deze termen over duurzaamheid mag gebruiken om vervuilende producten aan te prijzen.
Naast het effect op het gedrag van consumenten, houdt misleiding over fossiele producten en bedrijven de social license voor de fossiele industrie en bedrijven die daarvan sterk afhankelijk zijn in stand. Hierdoor blijft regulering vanuit de overheid uit.
Ook de Europese Commissie stelt op dit moment nieuwe wetgeving voor om misleidende duurzaamheidsclaims te voorkomen. Dit doen zij met dezelfde motivatie als waarmee Fossielvrij NL deze rechtszaak is begonnen. Volgens het wetsontwerp zou de stap consumenten helpen te bepalen welke producten echt duurzame keuzes vertegenwoordigen en wordt marketing die consumenten weghoudt van het nemen van duurzame keuzes, zoals die van KLM, aangepakt.
Of in de woorden van de EU Justitie commissaris: “If we do not start consuming more sustainably, we will not achieve our European Green Deal goals – it is as simple as that. While most consumers are willing to contribute, we have also seen an increase in ‘greenwashing’ […] To become the real actors of the green transition, consumers must have a right to information to make sustainable choices. They must also be protected against unfair commercial practices which abuse their interest in buying green.”.
2. Volgens KLM is deze zaak enkel een publiciteitsstunt om het te hebben over een verbod op fossiele reclames, en heeft Fossielvrij eigenlijk krimp van de luchtvaart als doel
Fossielvrij NL is een zaak tegen KLM begonnen omdat we een einde willen aan de misleidende reclames van KLM over duurzaam vliegen. Terwijl het bedrijf in reclames beweert dat het bijdraagt aan het halen van de klimaatdoelen van het Parijs Akkoord, doet KLM in realiteit het tegenovergestelde, en zet nog steeds in op groei van de luchtvaart. We willen dat KLM eerlijk is over de klimaatschade van vliegen, de risico’s van de groeiplannen van de luchtvaartindustrie en het eigen klimaatbeleid.
Uiteraard doen we deze zaak tegen KLM ook omdat we het belangrijk vinden dat er een heldere norm wordt gesteld over duurzaamheidsclaims. Dan kunnen we KLM én andere (luchtvaart)bedrijven in Nederland en daarbuiten daaraan houden. In deze rechtszaak beroepen we ons onder andere op een Europese richtlijn over “unfair commercial practices”, zoals misleidende marketing. Een uitspraak in Nederland is daarmee relevant voor bedrijven in heel Europa. Wij denken dat het aanpakken van misleiding over duurzaamheid cruciaal is voor het behalen van de klimaatdoelen uit het Klimaatakkoord van Parijs, en dus een leefbare wereld. Ook daarom zijn we een rechtszaak begonnen.
Dat Fossielvrij NL daarnaast met Reclame Fossielvrij strijdt voor een verbod op alle fossiele reclames, is hier niet mee in tegenspraak. Integendeel: wij zetten ons op verschillende manieren in om fossiele misleiding tegen te gaan, via deze nieuwe wet, via gemeentelijke restricties, via klachten bij de Reclame Code Commissie en dus via deze rechtszaak tegen KLM. In deze zaak worden wij weer gesteund door Reclame Fossielvrij. Uiteindelijk geloven wij dat een verbod op fossiele reclames – waar ook luchtvaartreclames onder vallen – het meest effectief is om fossiele misleiding te stoppen, maar tot dat verbod er is zullen wij op andere manieren schadelijke misleiding proberen te voorkomen.
Ook het feit dat wij voorstander voor krimp van de luchtvaart zijn is niet in tegenspraak met deze zaak. Deze zaak gaat over misleidende reclames door KLM. Wij eisen geen krimp, wij eisen dat KLM eerlijk is over de klimaatschade van vliegen en de impact van de eigen klimaatplannen. Het feit dat KLM inzet op groei speelt wel een belangrijke rol in de zaak: zolang KLM inzet op groei kan KLM immers niet claimen bij te dragen aan klimaatdoelstellingen.
Dat KLM deze rechtszaak, die maanden voorbereiding vergt en waarin we ons moeten verweren tegen KLM en hun advocaten, een ‘publiciteitsstunt’ noemt, doet geen recht aan de weloverwogen beslissing om deze rechtszaak tegen KLM te beginnen. In de woorden van Antonio Guterres, Secretaris Generaal van de VN: “We must have zero tolerance for net zero greenwashing.”
3. Volgens KLM maken de duurzaamheidsreclames geen verschil tussen wel en niet vliegen
KLM beweert dat hun duurzaamheidsmarketing er niet toe leidt dat mensen die zich zorgen maken over het klimaat alsnog blijven vliegen. Daar staat tegenover dat KLM wel toegeeft dat één van de redenen om de fly responsibly campagne te beginnen was om zelf meer tickets te verkopen. KLM zegt dat het “wilde voorkomen dat (potentiële) klanten die duurzaamheid belangrijk vinden, maar wel willen vliegen overstappen naar concurrenten die zich sterker positioneren op het gebied van duurzaamheid”.
Dit betekent dat KLM dus erkent dat het deze marketing over ‘verantwoord vliegen’ juist heeft ingezet om zelf meer tickets te verkopen. Dat is uiteraard de reden voor de meeste marketingcampagnes. Er gaat niet voor niets zoveel geld naar deze campagnes.
Als KLM succesvol is in deze marketingcampagne, dan worden mensen gerustgesteld dat de status quo kan blijven bestaan. De luchtvaart kan blijven groeien, terwijl de luchtvaart alsnog bijdraagt aan het tegengaan van gevaarlijke klimaatverandering. Bovendien blijft mensen verteld worden dat het mogelijk is om CO2 te compenseren, terwijl hun vlucht nog steeds klimaatschade veroorzaakt. KLM’s marketing staat in dienst van de groei van de luchtvaart.
4. Volgens KLM heeft Fossielvrij niet geprobeerd om buiten de rechtbank te schikken
Wij hebben twee keer met KLM om tafel gezeten om te praten over de advertenties, maar deze gesprekken hebben niet geleid tot een gewenste uitkomst.
Waarom niet? De gesprekken leverden simpelweg onvoldoende op. KLM wil doorgaan met hun Fly responsibly-campagne. Zo bleek KLM niet bereid om de bewoording CO2-compensatie te laten vallen, en blijft het bedrijf beweren dat het bijdraagt aan een duurzame toekomst, terwijl het inzet op groei. Ook wil KLM enkel praten over specifieke bewoordingen op hun website, maar niet over de belangrijkste maar niet over de kernboodschap, de beelden die ze gebruiken en de impressies die ze daarmee creëren. Tot slot willen ze op geen enkele manier misleidende uitingen die ze hebben gedaan rectificeren.
KLM heeft nooit de bereidheid getoond om aan onze eisen tegemoet te komen. Hoewel Fossielvrij NL het liefst buiten de rechtszaal doelen bereikt, is uit de gesprekken gebleken dat er een uitspraak voor de rechter nodig is om KLM te laten stoppen met al hun misleidende reclames en dit te rectificeren.
5. Volgens KLM heeft het bedrijf al de advertenties aangepast
KLM heeft gezegd kleine tekstuele wijzigingen door te voeren, met name op de website. Dit laat zien dat de rechtszaak nu al positief effect heeft. Zo gebruikt het bedrijf de term CO2Zero niet langer, maar spreek het nu over een CO2 Impact Programma (“verklein je impact”). Ook geeft KLM geen Duurzame Brandstof Bonus meer bij de Real Deal Dagen. Op de website benadrukt het bovendien dat vliegen schadelijk is. Maar zoals hierboven al beschreven: dit haalt niet de basis uit onze zaak. KLM wil niet stoppen met de advertenties waarin het beweert bij te dragen aan een duurzamere toekomst, terwijl het in realiteit inzet op meer groei. En ook blijft KLM misleiden dat het mogelijk is om CO2 te compenseren.
Al met al heeft Fossielvrij NL sinds het begin van de zaak in mei vorig jaar de indruk dat KLM het heel belangrijk vindt om door te kunnen gaan met de duurzaamheidsmarketing. Daar maken wij ons grote zorgen over.
Het is belangrijk dat we aan de rechter kunnen laten zien dat veel mensen deze rechtszaak steunen. Help mee en steun de rechtszaak tegen KLM.