Vandaag komt de eerste lading LNG aan in de Eemshaven. Het vloeibaar gemaakte gas uit Amerika en het Midden-Oosten moet ons de winter door helpen, maar de aankomst is geen reden tot feest.
Onze regering blinkt uit in passiviteit. Al tientallen jaren weten we dat er een klimaatcrisis aankomt, maar er is veel te laat begonnen met serieus beleid om van fossiel af te komen. Het uitbreken van de oorlog in Oekraïne maakt wederom duidelijk dat we met onze fossiele verslaving oorlogen en autoritaire regimes financieren. Nu wordt weer gepleit voor het opschroeven van de gasproductie in Groningen, terwijl dit betekent dat Groningers opnieuw in onveiligheid en onzekerheid worden geduwd.
De situatie in Oekraïne zou een wake-up call moeten zijn om versneld van fossiel af te stappen. Maar in plaats daarvan wordt dezelfde fout als eerder gemaakt: fossiele oplossingen voor fossiel problemen.
In plaats van te vieren dat er nu LNG binnenkomt, moeten we aan de bak om te zorgen dat we dit gas maar zo kort mogelijk nodig hebben. Dat kan met een crisisaanpak. Dit zijn de tien stappen die de regering – op zijn minst – moet zetten:
- Isoleer woningen
Terwijl de energierekeningen de pan uitrijzen en steeds meer mensen moeten kiezen tussen warmte en voedsel, wonen veel mensen in slecht geïsoleerde huizen. We hebben een massale actie nodig om huizen te isoleren en verduurzamen. Het voorstel van het kabinet om de laagste energielabels E, F en G te verbieden is veel te laat: een verbod geldt pas in 2028 voor sociale huurwoningen en in 2030 voor particuliere verhuurders. Dat zijn nog acht dure winters in de kou. We hebben nu al een verbod nodig op enkel glas in huurwoningen, er zijn meer budgetten nodig voor isolatie en er moet ingezet worden op grootschalige scholingsprogramma’s voor nieuwe werknemers in de installatiebranche. Veel ideeën liggen er al – zie bijvoorbeeld deze oproep voor een Spoedwet energiebesparing –, maar wat mist is een grootschalig, ambitieus plan. - Help mensen te besparen
Er zijn veel kleine maatregelen die mensen kunnen nemen, zoals het zuiniger afstellen van de CV-ketel, kieren dichten, radiatorfolie ophangen en het installeren van een zuinige douchekop. Maar hoe makkelijk dit voor sommigen ook klinkt, als je in de stress zit omdat je je rekeningen niet kunt betalen, dan heb je niet de ademruimte of het geld om dit te doen. We hebben snel veel mobiele teams nodig die langs huizen gaan om bewoners hiermee bij te staan. Lokaal gebeurt dit al, met succes. Maar hiervoor is snel, meer geld nodig. Gemeenten moeten voldoende geld krijgen om dit uit te voeren en bewoners bij te staan in het moeras van subsidies en regelingen. - Belast overwinsten
Terwijl wij krom liggen voor de energierekening, stroomt het geld binnen bij de olie- en gasproducenten. Alleen al in de afgelopen drie maanden hebben de acht grootste fossiele bedrijven 110 miljard euro winst gemaakt. Dat mensen in financiële nood raken terwijl fossiele bedrijven en hun aandeelhouders binnenlopen is immoreel. Door het belasten van de hoge winsten van fossiele bedrijven kan dit rechtgetrokken worden. Meerdere landen hebben al een dergelijke meevallersbelasting ingevoerd. Vervolgens kan dit geld worden gestopt in het verlichten van mensen die in armoede leven of hun energierekening niet meer kunnen betalen, en geïnvesteerd in de versnelling van de transitie. - Verbied energieverspilling
Nog steeds wordt er enorm veel zinloze energie verbruikt. Airco’s of verwarmingen van winkels die loeien terwijl de deuren openstaan. Terrasverwarmers die de buitenlucht verwarmen. Lichten van bedrijven die ’s avonds aanstaan, of lichtgevende reclames. Dit is niet alleen verspilling, maar geeft ook het signaal af dat energie verspillen geen probleem is. In onze buurlanden worden er wél wettelijke maatregelen genomen, zoals een verbod op terrasverwarmers in Frankrijk, het verbieden om deuren open te laten staan in Spanje, en in Duitsland mogen winkels hun gevels niet meer verlichten in het donker. - Beëindig fossiele subsidies
Ieder jaar gaan miljarden aan subsidies en belastingvoordelen naar de fossiele industrie toe, zoals een investeringsaftrek voor gaswinning en vrijstelling op kerosine. In 2021 verdubbelden de grote landen deze overheidssteun zelfs tot bijna 700 miljard dollar. Met de in 2021 ingevoerde belastingkorting op de accijns voor benzine en diesel en compensatie voor de hoge energieprijzen van energieslurende bedrijven doet Nederland hier volop aan mee. Het waren nota bene D66’ers Sigrid Kaag en Rob Jetten die in hun verkiezingscampagne opriepen om een eind te maken aan fossiele subsidies. Deze zitten de transitie in de weg, doordat fossiele brandstoffen in het zadel worden gehouden en duurzame alternatieven geen ruimte krijgen. - Verplicht bedrijven tot verduurzaming
Het mooie van verduurzaming is dat het zichzelf vaak uitbetaalt. Daarom zijn bedrijven nu al verplicht om maatregelen die zich binnen vijf jaar terugbetalen daadwerkelijk te nemen. Maar dit wordt slecht gehandhaafd en is niet uitgebreid genoeg: vijf jaar moet tien jaar worden. Vanaf 1 januari 2023 zijn kantoren verplicht om minimaal energielabel C te hebben, maar het lijkt erop dat veel bedrijven hier niet aan gaan voldoen. De regering moet nu al aankondigen dat hier actief op zal worden gehandhaafd. - Haal obstakels weg
Terwijl het voor gasbedrijven makkelijker wordt gemaakt om te gaan boren, lopen projecten die bijdragen aan verduurzaming of hernieuwbare energie tegen stroperige procedures aan. Zo zijn de procedures voor winning van aardwarmte – noodzakelijk voor de kassen – ellenlang, en zorgen verkeerde prikkels ervoor dat de verduurzaming van de glastuinbouw stagneert. Ook fossiele reclames staan in de weg van klimaatactie: als je elke dag reclames ziet voor SUV’s en vliegreizen, dan lijken het normale producten die je prima kunt gebruiken. In werkelijkheid jaagt dit de vraag naar fossiele brandstoffen op wij die hard moeten verminderen. Voer daarom een reclameverbod in voor fossiele producten als SUV’s en vliegreizen en versnel procedures. Kijk kritisch naar alle obstakels voor de transitie, en haal deze weg. - Zet in op het openbaar vervoer
We moeten niet alleen snel af van gas, maar ook van olie. Alleen dan kunnen we voorkomen dat de gevolgen van klimaatverandering nog veel heftiger worden. Als er minder vliegtuigen opstijgen en de fossiele auto plaats maakt voor het openbaar vervoer of de elektrische deelauto, is er minder olie nodig. Én minder gas, want de raffinaderijen waar olie wordt verwerkt, slurpen veel gas. Leer van ervaringen in Duitsland en Spanje, waar goedkope of zelfs gratis ov-tickets zijn ingevoerd. Maak zakelijk rijden verplicht emissievrij en verlaag de snelheid op snelwegen. Een grote slag is te slaan door de geplande krimp van Schiphol ook echt door te zetten, in plaats van een nieuwe terminal te laten bouwen. - Niet alles kan
We moeten nu kritisch kijken naar onze industrie in de (nabije) toekomst. Niet alles kan. We moeten afscheid nemen van industrieën die we in de toekomst niet meer nodig hebben of simpelweg niet passen bij de noodzakelijke transitie. Zo is het kweken van komkommers of hyacinten op gas simpelweg onacceptabel tijdens een klimaatcrisis, en moet er minder kunstmest geproduceerd en gebruikt worden. Maak nu keuzes voor de duurzame economie van de toekomst, zodat we over een paar jaar fors minder gas nodig hebben. - Behandel dit als een crisis
We kampen met een energiecrisis waarin mensen de rekening simpelweg niet kúnnen betalen. We zitten in een klimaatcrisis die nu al rampzalig uitpakt – laat staan als we nog meer fossiele brandstoffen oppompen. Nieuw onderzoek laat zien dat Nederland nog maar een paar jaar heeft voordat we onze CO2-uitstoot moeten hebben teruggebracht, om te voldoen aan het Parijs Akkoord. Dit is genoeg reden om nu te beginnen met een crisisaanpak die alomvattend is en waaraan iedereen meedoet. Gebrek aan menskracht is één van de grootste obstakels, dus zet vol in op mensen opleiden of omscholen richting groene banen. Zonder een crisisaanpak komen we er niet.