Ergens in Noord-Italië, schitterend in een bocht van de Po, ligt het kleine stadje Ostiglia. Een kerkje, een middeleeuws pleintje, een bevolking van 7.000 mensen. Maar ook: een gigantische elektriciteitscentrale die draait op gas. Bijna tien jaar geleden is deze elektriciteitscentrale in handen gekomen van Tsjechische oligarch Daniel Křetínský – met geld van ING. Hij wil de capaciteit bijna verdubbelen. Dit is veel meer dan de bevolking in de regio nodig heeft. De bewoners verzetten zich hier op allerlei manieren tegen, want er is in de regio helemaal geen behoefte aan zoveel elektriciteit. Bovendien staat de groei van gasgestookte centrales haaks op de klimaatdoelstellingen van Italië.
Omwonenden Ostiglia verzetten zich tegen uitbreiding van gascentrale
We spreken met Lorenzo Bassi, die in de buurt van de gascentrale woont. Hij maakt deel uit van Fridays for Future Mantova, een burgerbeweging die sinds 2019 via manifestaties, informatieve evenementen en sociale media zich verzet tegen de uitbreiding van de centrale.
“De elektriciteitscentrale in Ostiglia draait op gas en voorziet de regio Mantua van stroom. Maar de centrale is veel groter dan wij nodig hebben, dus er wordt ook veel elektriciteit geleverd aan de wijdere omgeving. Juist daarom is het vreemd dat ze de energiecentrale gaan uitbreiden. Nóg meer elektriciteit op gas betekent nog meer CO2-uitstoot, terwijl die juist omlaag moet. Daarom verzetten wij ons tegen deze uitbreiding.”
Sinds de uitbreiding bekend werd gemaakt en goedgekeurd door de regering, hebben bewoners de commissie “Burgers voor het Milieu” opgericht, een groep die meer dan veertig verschillende verenigingen verenigt om de uitbreiding te stoppen. In maart 2022 daagden ze de nieuwe Tsjechische eigenaar voor de rechter. In september wees de rechter helaas hun eisen af, waarna ze meteen hoger beroep hebben aangetekend. De uitspraak laat nog op zich wachten.
Wat is de rol van ING bij de gascentrale in Ostiglia?
Terwijl de rechter broedt op een uitspraak, zitten Lorenzo en andere klimaatactivisten niet stil. Regelmatig komen zij in actie, onder andere door campagne te voeren tegen de banken die deze uitbreiding financieren.
ING is zo’n bank. Sinds 2016 heeft ING 957 miljoen euro aan leningen en obligaties voor EPH en haar zusterbedrijven mogelijk gemaakt. Met dat geld koopt EPH oude en vervuilende fossiele infrastructuur, zoals de gascentrale in Ostiglia, om die langer open te houden of compensatie te eisen als kolen- en gascentrales moeten sluiten van de overheid.
Wie is Daniel Křetínský?
Daniel Křetínský is een ondernemer uit Tsjechië die zijn geld verdient met vuile energie. Met zijn bedrijf EPH frustreert hij op grote schaal de transitie naar groene energie. EPH is niet gewoon een Tsjechisch bedrijf; het is het investeringsvehikel van de schatrijke oligarch. EPH belemmert de energietransitie binnen Europa door de uitfasering van steenkool in verschillende landen te vertragen en de aanleg van nieuwe gasinfrastructuur in heel Europa te bevorderen.
Křetínský is een ‘oligarch’, zoals we ze vooral uit Rusland kennen, het type zakenman dat in korte tijd een fortuin vergaarde na de val van het communistische regime in Tsjechië. Zijn eerste slag sloeg hij bij de uitverkoop van de staatsbedrijven in Tsjechië. Via een schimmige deal met de overheid kreeg hij de controle over gaspijpleidingen waarmee Rusland gas naar Europa exporteerde. Dit zorgde voor een stabiele geldstroom, die hij gebruikte om te investeren in de Europese energiesector.
Hij richtte zich met name op bruinkoolwinning in Duitsland en kolen- en gascentrales in onder meer Engeland, Italië en Frankrijk. Maar ook in Nederland (zie kader).
Wat is het verdienmodel van Daniel Křetínský en EPH?
Veel Europese energiebedrijven vergroenen. Om die reden stoten ze de meest vervuilende delen van hun ondernemingen vaak af. Mensen zoals Křetínský kopen die bedrijven juist op. Zo kocht hij in 2016 voor een bodemprijs alle kolenmijnen en elektriciteitscentrales in Oost-Duitsland van het Zweedse staatsbedrijf Vattenfall. Wat volgde was een ambitieus uitbreidingsplan voor deze kolenindustrie. Dit werd uiteindelijk tegengehouden door de Duitse overheid, die daarvoor diep in de buidel moest tasten: Křetínský kreeg maar liefst 1,75 miljard euro als schadeloosstelling. De Europese Commissie is inmiddels een onderzoek gestart of deze compensatie gerechtvaardigd was binnen EU-wetgeving.
Iets soortgelijks gebeurde in 2019 in Frankrijk: Křetínský kocht elektriciteitscentrales van het Duitse energiebedrijf Uniper, dat, net als Vattenfall, besloot ‘een einde te maken aan steenkool.’ Dat hadden ze kunnen doen door de vuile centrales te sluiten, maar in plaats daarvan verkochten ze die aan Křetínský. Vervolgens besloten zowel de Franse als de Duitse regering vanwege de oorlog in Oekraïne om een aantal van die centrales langer open te houden.
Křetínský profiteert in alle gevallen: óf omdat de centrales langer open blijven dan oorspronkelijk gepland, óf omdat ze moeten sluiten en hij dan de vergoedingen van de overheid kan opstrijken. Het is een verdienmodel dat de energietransitie tegenwerkt.
EPH: een sterk vervuilende multinational
Křetínský’s bedrijf EPH is het grootste bedrijf van Tsjechië en een van de drie grootste kolenbedrijven van Europa. Wat betreft de CO2-uitstoot staat EPH op de derde plaats in de lijst van Europese energiebedrijven. Omdat EPH niet alleen actief is in kolen, maar ook in gas, zijn ze de achtste leverancier van fossiele energie in Europa.
Terwijl veel energiebedrijven vergroenen, heeft EPH de grootste ontwikkelingsplannen in Europa voor fossiele gascentrales. EPH probeert de gasgestookte elektriciteitscentrale van Eggborough (VK) te renoveren en om te vormen tot een gascentrale. Er zijn soortgelijke plannen voor de Mehrum-fabriek in Duitsland. Er zullen nieuwe gasfaciliteiten worden gebouwd in Kilroot, Noord-Ierland, Verenigd Koninkrijk, en in Tavazzano. En dus ook in Ostiglia.
EPH in Nederland
In Nederland bezit en exploiteert EPH de gascentrales Sloe (870 MW geïnstalleerd vermogen), Rijnmond (800 MW) en MaasStroom (426 MW). Daarnaast heeft EPH een belang van 50% in de gascentrale Enecogen (910 MW). Met een totaal vermogen van 2,6 GW is EPNL de derde beheerder van elektriciteitscentrales in Nederland.
Křetínský koopt invloed via voetbalclubs en media
Daniel Křetínský presenteert zich graag als een goedwillende en liberale man, vooral in West Europese landen. Hoe? We zien het vaker: door belangen te nemen in een voetbalclub – in zijn geval zelfs twee. Hij is de voorzitter van Sparta Praag, het Ajax van Tsjechië, waar hij naar schatting ook 40% van de aandelen bezit. Daarnaast heeft hij een belang van 27% in de Engelse club West Ham United. Dit geeft hem een vriendelijk gezicht, waardoor hij gemakkelijker overal binnenkomt.
Daarnaast heeft hij aanzienlijke belangen in de media. In Tsjechië zijn twee van zijn media outlets, Reflex Weekly en Info.cz daily, berucht om hun veelvuldige aanvallen tegen het Europese klimaatbeleid. Hun hoofdredacteuren gebruiken sociale media, met name X, zelfs om klimaatactivisten verbaal aan te vallen. Křetínský kocht zich in 2018 ook bij Le Monde, de grootste krant van Frankrijk, wat tot veel onrust leidde bij de redactie. De bundeling van media in de handen van machtige oligarchen is een probleem en bedreigt de persvrijheid.
Wat kunnen wij doen tegen EPH, Daniel Křetínský en ING’s financiering?
Lorenzo uit Italië geeft het goede voorbeeld:
“Onlangs bezochten we een cultureel festival dat werd gesponsord door twee grote Italiaanse banken, die zaken doen met Křetínský. We stelden daar, met het publiek erbij, wat ongemakkelijke vragen. Zo kan iedereen horen en zien wat er aan de hand is. Op deze manier hopen we invloed uit te oefenen.”
EPH nestelt zich overal in de Europese samenleving. De strijd van Ositglia tegen de uitbreiding van hun centrale staat dus niet op zichzelf. We moeten internationaal de krachten bundelen om EPH effectief te bestrijden. In Nederland kunnen wij daar aan bijdragen door de relatie tussen ING en EPH te beëindigen. Dat kan door ING te wijzen op het ware gezicht van Daniel Křetínský en het klimaat-cynische verdienmodel van EPH. Hoe? Door dit verhaal op sociale media te delen en ING te taggen in jouw post. Samen zorgen wij ervoor dat ING zijn handen niet meer vies wil maken aan het EPH van Daniel Křetínský.
Deel dit verhaal op jouw social media!
Instagram post LinkedIn bericht